Amerikalı ExxonMobil ve Chevron ile Hollandalı Royal Dutch Shell, İngiliz bp, Fransız TotalEnergies, İtalyan Eni, Rus Rosneft, Norveçli Equinor ve Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Saudi Aramco’nun bu yılın ilk çeyreğindeki toplam kârı 2023’e göre yüzde 18.5 düştü.
Söz konusu dönemde, Saudi Aramco 27.3 milyar dolar, ExxonMobil 8.2 milyar dolar, Shell 7.7 milyar dolar, bp 2.7 milyar dolar, Chevron 5.5 milyar dolar, Equinor 2.6 milyar dolar, Eni 1.3 milyar dolar kâr elde ettiğini açıkladı. Geçen yılın ocak-mart dönemine kıyasla, Saudi Aramco yüzde 14.4, ExxonMobil yüzde 28.1, Shell yüzde 19.8, bp yüzde 46, Chevron yüzde 16.7, Eni yüzde 48, Equinor yüzde 46.9 daha az kâr açıkladı.
Geçen yılın ilk üç ayındaki net gelir 81 milyar dolardı
Saudi Aramco geçen yılın ilk çeyreğinde 31.9 milyar dolar, ExxonMobil 11,4 milyar dolar, Royal Dutch Shell 9.6 milyar dolar, bp 5 milyar dolar, Chevron 6,6 milyar dolar, Eni 2.5 milyar dolar, Equinor 4.9 milyar dolar kâr etmişti. Bu dönemde, Rusya’nın en büyük petrol şirketi Rosneft ise kârını en fazla artıran şirket oldu. Şirketin geliri, bu yılın ilk çeyreğinde geçen yıla kıyasla yüzde 35 yükselerek, 5.4 milyar dolara ulaştı.
Geçen yılın ilk 3 ayında 5.6 milyar dolar gelir açıklayan Fransız enerji şirketi Totalenergies de bu yılın aynı döneminde kâr oranını yüzde 1.8 artırarak, 5.7 milyar dolar seviyesine çıkardı. Söz konusu firmalar, geçen yılın ilk 3 ayında 81 milyar dolar net gelir elde ederken, bu yılın aynı dönemindeki gelirleri 66 milyar dolar olarak kayıtlara geçti.
“Büyük resme dikkat etmeliyiz”
Peki düşük kâr açıklamalarının nedeni ne? Viyana Enerji Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Fereydoun Barkeshli’ye göre, bunun birden fazla sebebi olabilir. Barkeshli, bu noktada uluslararası ve ulusal petrol şirketlerinin kâr marjları arasında ayrım yapılmasının gerekliliğine işaret ederek, “Şirketlerin kazançlarını ve kârlılıkmarjlarını değerlendirmek için büyük resme dikkat etmeliyiz. Özellikle uluslararası petrol şirketlerinin performansına daha geniş bir perspektiften bakmamız gerekiyor” dedi.
Petrolün varil fiyatının geçen yılın başlarında 70 doların altında seyrettiği, bu yılın ilk çeyreğinde ise yaklaşık 80 dolara yükseldiği düşünüldüğünde, petrol fiyatlarının 2023’ün ilk çeyreğinden bu yana her çeyrekte 5 dolar daha yüksek olduğunu belirten Barkeshli, “Daha geniş bir perspektiften bakıldığında ise bakır, çinko, alüminyum veya kahve gibi diğer bazı emtialar petrolden daha hızlı yükseldi.” dedi ve ekledi: “Diğer emtiadaki fiyat artışları, petrolün çekiciliğini etkiliyor. Ayrıca petrolün doğrudan değil rafineriler aracılığıyla tüketilmesinin de burada etkisi var.
Kaya petrolü devriminden önce, hafif ve ağır ham petrol sınıfları arasında göreceli bir denge vardı. Örneğin Ortadoğu’da çıkarılan ham petrolün çoğu ağırken, uluslararası petrol şirketleri rafine etmesi daha kolay olan hafif ham petrol çıkarıyordu. Fakat diğer petrol türlerine kıyasla çok daha hafif olan kaya petrolüyle işler değişti. ABD’deki çoğu rafineri bu türdeki bir ham petrolü rafine etmeye hazır değildi. Dolayısıyla Ortadoğu’dan gelen ham petrole olan talep arttı. ABD bu petrolü başkalarına sattı.
Bu nedenle, rafineriler küresel petrol piyasalarında daha önemli bir rol oynamaya başladı.” Barkeshli, bu sebeple ABD’nin farklı eyaletlerindeki birçok insanın pompa istasyonlarında ödediği yüksek benzin fiyatlarının doğrudan daha yüksek ham petrol fiyatları yerine rafinerilerin daha yüksek kâr marjlarından kaynaklandığını vurgulayarak, duruma uyum sağlayan ve tüm tedarik zincirlerinde yer alan şirketlerin karlılık oranlarının ise bozulmadan kaldığını ifade etti.
“Fed politika belirsizliği kârlılığı etkiledi”
Öte yandan, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz indirim zamanlamasına yönelik belirsizliklerin de şirketlerin ilk çeyrek karını etkilediğini aktaran Barkeshli, “Fed politika belirsizliği de kârlılığı etkiledi. ABD Başkanı Joe Biden’ın yerli üretimi artırma ve benzin fiyatlarını düşürme konusundaki çabaları da düşünüldüğünde, büyük petrol şirketlerinin tüm bu koşullar altında iyi iş çıkardığı kanısındayım” değerlendirmesinde bulundu.
Barkeshli, ulusal petrol şirketlerinin kâr performansı söz konusu olduğunda ise farklı bir tablo ortaya çıktığına işaret edere, “Tüm Ortadoğu petrol devleri, finansal yapıları ve hesaplamalara dahil edilen gizli sübvansiyonlar sebebiyle yüksek kâr marjları kaydetti. Bu da özellikle şirketin ilk halka arzı için yatırımcıları öne çıkmaya teşvik etmeye çalışan Saudi Aramco için geçerli” dedi.
En büyük darbeyi Eni yedi: %48
İtalya merkezli petrol ve doğalgaz şirketi olan Eni, bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı döneminin neredeyse yarısı kadar kâr açıkladı.
“Rosneft’in iyi performans göstermesinin 3 nedeni var”
Viyana Enerji Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Fereydoun Barkeshli, Rosneft’in beklenenden daha iyi performans göstermesinin üç ana sebebi olduğunu belirtti: “İlki, geçen yılın son ve bu yılın ilk çeyreğinde petrol fiyatlarının görece daha yüksek olması.” İkinci sebep olarak daha yüksek satış ve ihracat hacimlerine değinen Barkeshli, “Her ne kadar ek hacimleri değerlendirmek metrik tondan varile dönüşüm faktörleri nedeniyle zor olsa da çoğu uluslararası tanker izleme şirketi, daha fazla sayıda tankerin şirketin ham petrolünü taşıdığını bildirdi” diye konuştu.
Barkeshli, son faktörün ise şirketin maliyetleri düşürmek ve verimliliği artırmak için izlediği yol haritası olduğunu vurguladı: “Kârını en fazla artıran Rosneft, maliyetleri düşürme ve daha verimli çalışma konusunda Rus petrol şirketleri arasında en iyi performansı gösterdi. Aynı süreç 2021-2024’te de iyi yönetilmişti. Bu aslında, Rusya’nın son birkaç yıldır uyguladığı genel bir petrol üretim politikası….”
Küresel petrol arzı mayısta günlük 520 bin varil arttı
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), küresel petrol üretiminin mayısta önceki aya göre günlük yaklaşık 520 bin varil artarak 102 milyon 500 bin varile yükseldiğini bildirdi. IEA’nın mayıs ayına ilişkin petrol piyasası raporuna göre, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) ham petrol üretimi mayısta önceki aya göre günlük 120 bin varil artarak 27 milyon 220 bin varil oldu. Bu dönemde ham petrol dışındaki diğer konvansiyonel olmayan OPEC üretimi ise günlük 5 milyon 550 bin varil olarak kayıtlara geçti. Böylece OPEC’in toplam petrol üretimi, geçen ay günlük 32 milyon 770 bin varil olarak gerçekleşti.
OPEC dışı ülkelerin günlük petrol üretimi ise söz konusu dönemde günlük 380 bin varil artarak 69 milyon 710 bin varil oldu. Böylece küresel petrol üretimi, mayısta önceki aya göre günlük yaklaşık 520 bin varil artarak 102 milyon 500 varile yükseldi. Rapora göre, küresel petrol arzındaki artışta Brezilya’daki etanol üretiminin mevsimsel yükselişi etkili oldu. IEA, bu yıla yönelik küresel petrol talebi tahminini geçen ayın raporuna kıyasla günlük 100 bin varil düşürdü. Rapora göre, küresel petrol talebinin bu yıl günlük 960 bin varil artışla yaklaşık 103 milyon 200 bin varil seviyesinde olması bekleniyor.
Talep tahminindeki düşüşte, mart ayında OECD ülkelerinden gelen zayıf talebin oluşturduğu daralma etkili oldu. OECD ülkelerinde petrol talebinin bu yıl günlük 200 bin varil azalışla 45 milyon 500 bin varil olacağı tahmin ediliyor.OECD dışı ülkelerde talebin bu yıl günlük 1 milyon 100 bin varil artarak 57 milyon 700 bin varil olacağı öngörülüyor. Küresel petrol talebinin gelecek yıl ise bu yıla kıyasla günlük 1 milyon varil artışla 104 milyon 200 bin varile ulaşacağı tahmin ediliyor.
